Het Van Gogh Nationaal Park is gelegen in het hart van Brabant. Het is de geboortegrond van Vincent van Gogh, de bekende schilder en misschien wel de beroemdste Nederlander die ooit heeft geleefd. Van Gogh werd geboren in Brabant en vond zijn inspiratie in het Brabantse landschap, de natuur, de arbeiders en het boerenleven. Hier werd hij de kunstenaar die hij was. In het Van Gogh Nationaal Park zijn de prachtige locaties uit de tijd van Vincent van Gogh nog steeds aanwezig. Zo vind je er bossen, heide, vennen en zandverstuivingen, authentieke dorpen, levendige pleinen en charmante steegjes die zo uit één van zijn schilderijen (zouden kunnen) komen. Ze zijn het allemaal waard om ontdekt te worden door wandelliefhebbers uit binnen- en buitenland. En hoe doe je dat beter dan door de nieuwe Van Gogh Wandelroute uit te proberen?! Je vindt hem in Nuenen en omgeving, gemarkeerd met Van Gogh Nationaal Park schildjes op de bekende wandelknooppuntpaaltjes. Wij liepen alvast vooruit om de route te beleven en kunnen niets anders zeggen dan dat het een aanrader is.
Van Gogh als gids en inspiratiebron
Vincent van Gogh groeide op in Noord-Brabant. In Zundert werd hij geboren, in Etten-Leur begon zijn carrière en in Nuenen maakte hij zijn eerste meesterwerk. Het zijn de plekken in het Nationaal Park waar je Van Gogh monumenten en erfgoedlocaties vindt. Van Gogh was ook een echte wandelaar. Hij kwam in de natuur tot rust en liep zelf heel veel. Daar schreef hij volop over in de brieven aan zijn broer Theo. Samen vertellen de plekken en de natuur zijn levensverhaal, waardoor je de schilder leert kennen en begrijpen. Maar Van Gogh Nationaal Park omvat meer dan de letterlijke raakvlakken met Van Gogh. Je kunt hem namelijk ook als inspiratiebron en gids zien. Een gids die je meeneemt langs de mooiste plekken in Brabant. Vooral in de natuur, maar ook binnen de dorpen en steden liggen tal van prachtige plekken die Van Gogh in vroegere tijden ongetwijfeld erg had kunnen waarderen. En dat begint bij wijze van spreken al bij de voordeur. Je loopt zo het dorp of de stad uit, want ook het gebied tussen stad en land is Van Gogh Nationaal Park.
Voorlopers van de aller eerste Van Gogh Wandelroute in Nuenen
Zowel te voet als op de fiets zijn er vele mogelijkheden om het Nationaal Park te ontdekken. Zo is er een Van Gogh fietsroute van 435 kilometer lang, verdeeld over 10 verschillende routes in Brabant. Maar ook aan de wandelliefhebber is gedacht. Er wordt namelijk gewerkt aan een aantal Van Gogh wandelroutes, waarvan de eerste begin 2022 is gerealiseerd. Die eerste Van Gogh Wandelroute is uitgezet in Nuenen en omgeving en is een echte aanvulling op de al bestaande fietsroute. Juist omdat de gebaande paden worden vervangen door de onverharde. Je geniet er van de populierenlandschappen, beekdalen, heide, akkers en authentieke dorpjes die elkaar afwisselen. Een aanrader voor iedereen die zich graag onderdompelt in de natuur, cultuur en geschiedenis dichtbij huis. Het is 10 kilometer lang genieten van een schilderachtig Brabant, waar de tijd soms lijkt stil te staan en soms ook juist helemaal niet.
De route is eenvoudig volgen door de Van Gogh Nationaal Park schildjes op de wandelknooppuntpaaltjes te volgen. De route is ook te downloaden op routesinbrabant.nl en offline kaarten zijn te bestellen via de webshop. In 2022 volgen er nog vier andere wandelroutes in Tilburg, Zundert, Etten-Leur en Helvoirt.
In de voetsporen van Vincent van Gogh
De eerste Van Gogh Wandelroute vertrekt vanuit het centrum van het authentieke dorpje Nuenen, waar je meteen op fijne, groene parken stuit én op een aantal speciale Van Gogh monumenten. Het is ook de plek waar hij zijn bekende meesterwerk, De Aardappeleters, schilderde. Vanuit Nuenen trek je al snel het platteland op, waarna je geniet van natuurgebied Nuenens Broek en ontdek je de dorpen Nederwetten en Gerwen. Alles bij elkaar is dit het landschap waar de schilder verliefd op werd. Het is het landschap waarover hij zo vol lof over schreef aan zijn broer Theo: “Het gaat mij hier in Brabant nog al wel, ten minste ik vind de natuur hier erg opwekkend.” … “En het Brabant dat men gedroomd heeft, daar komt de werkelijkheid soms al heel dicht bij.”
Bezienswaardigheden Van Gogh Wandelroute Nuenen
Wat vooral opvalt tijdens onze eerste wandeling door Van Gogh Nationaal Park, is het boerenlandschap. Als we om ons heen kijken, zien we boerderijen, oude bomen, uitgestrekte akkers en dichtbegroeide bossen. We kunnen ons helemaal inbeelden hoe het leven er hier in de 19e eeuw uit gezien moet hebben. We genieten van de herfstkleuren, houtwallen, populieren, knotberken en het stromende water van de Hooidonksebeek, maar ook van molens en monumenten. Het is die afwisseling tussen natuur en bezienswaardigheden die de wandeling zo interessant maken. We zetten hieronder een aantal opvallende punten van de route uiteen:
Museum Vincentre
We starten de Van Gogh Wandelroute bij museum Vincentre in Nuenen. In dit museum beleven we het dorp van 1883, toen de schilder er kwam wonen. Met behulp van film en video leren we Vincent Van Gogh kennen als mens en we volgen zijn ontwikkeling tot wereldberoemd kunstschilder. Met de nodige informatie en opgewarmd door een kopje thee gaan we de wandeling vol goede moed van start.
Van Gogh Monument
We steken de straat over en staan meteen bij het volgende punt op de kaart. Het eerste monument ter wereld voor Vincent van Gogh staat in een parkje aan de Berg in Nuenen. Het is een symbolische molensteen die verwijst naar de Brabantse periode van Vincent van Gogh. Het monument is gemaakt van Beierse zwerfsteen. Hier bovenop staat een ruwe-basaltblok uit Zuid-Frankrijk, met daarin een stralende zon gebeiteld. De zon verwijst naar Vincents jaren in de Provence.
Oude Lindenboom
Tussen Museum Vincentre en het Van Gogh Monument passeerden we een oude, dikke boom. Het blijkt al snel niet zomaar een boom te zijn. Het is de oude Lindenboom. Deze is in de 17e eeuw geplant (1650) en is inmiddels de oudste en dikste boom van Nederland. Met een stamomvang van 6,5 meter(!) is deze linde in Nuenen heel bijzonder te noemen. Helemaal met zijn holle stam, enorme omvang en grote bladerdak. Het is een zomerlinde, een niet veel voorkomende soort in het Brabantse land. Onder de linde werd eeuwenlang recht gesproken. Hij staat dan ook bekend als Gerechtslinde. De oude Lindeboom is een inspiratie voor vele dichters geweest en zo ook voor meester-schilder Vincent van Gogh.
Kostershuisje
Ook voor dit monument hoeven we niet veel stappen verder te zetten. Het Kostershuisje is een historisch pareltje in het mooie centrum van Nuenen. Het is ooit gebouwd als wevershuisje en staat op het driehoekspleintje bij de oude Lindeboom. Het is misschien wel dé meest tastbare plek in het dorp die de geschiedenis karakteriseert. Het huis is vaak door van Gogh geschilderd en getekend. Wil je jezelf echt helemaal onderdompelen in het leven van Van Gogh, dan kan je dit huisje boeken als overnachting. De plek is namelijk grondig gerestaureerd en omgetoverd tot een luxe verblijf.
Van Goghkerkje
Ook de volgende bezienswaardigheid tijdens de Van Gogh Wandelroute is niet ver, want na enkele tientallen meters lopen komen we al bij het Van Goghkerkje in Nuenen. Een klein, idyllisch protestants zaalkerkje, omgeven door mooie, grote bomen, waar zijn vader ooit preekte. Op een dag maakte Vincent er een schilderij van voor zijn moeder. Als een soort troost, aangezien zij op bed moest blijven liggen, omdat ze haar dijbeen had gebroken. Als moeder niet naar de kerk kon gaan, dan haalde Vincent de kerk wel naar haar toe.
Windkorenmolen ‘De Roosdonck’
Niet veel later lopen we Nuenen uit. Net voorbij het verkeersbord dat aangeeft dat we het dorp verlaten, stuiten we op de Roosdonck molen. Met alle ruimte van het open landschap om hem heen is hij niet te missen. De molen is in 1884 gebouwd door molenaar van Himbergen uit Woensel in opdracht van Marcellus van den Eijnden uit Dommelen. Ook dit monument komt voor op verschillende schilderijen en tekeningen van Vincent van Gogh. Het is een echt ‘levend’ monument, aangezien de molen nog steeds wordt gebruikt voor het malen van graan.
Aardappeletershuisje
Misschien wel het bekendste schilderij van Van Gogh is De Aardappeleters. Iedereen kent wel het beeld van de boerenfamilie aan tafel met een schaal gekookte aardappelen voor zich. De boerderij van familie de Groot stond in de tijd dat Vincent leefde in Nuenen. Hij maakte een schilderij van de boerderij. Ook heeft hij meerdere studies gemaakt van de familieleden. In april en mei 1885 schilderde hij uiteindelijk zijn beroemde Brabantse meesterwerk: de aardappeleters. De oude locatie van het huis van familie de Groot is ook in Nuenen te bewonderen.
Nuenens Broek
We laten de bebouwing even voor wat het is en stappen de mooie Brabantse natuur in. Vroeger was het Nuenens Broek een groot, drassig moerasgebied waar je maar beter niet kon komen. De bodem bevatte namelijk Brabantse leem, wat ondoordringbaar is voor water. Tegenwoordig is het een prachtig natuurgebied van zo’n 50 hectare groot waar je heerlijk kunt wandelen. Ook in het Nuenens Broek zijn er volop tekeningen gemaakt door Vincent Van Gogh.
Hooidonksebeek
In het Nuenens Broek stuiten we al snel op water. De Hooidonksebeek is een zijbeek van de Dommel. Deze ontstaat uit twee waterlopen. De eerste begint in Mierlo en de tweede begint op de Luchense Heide als Luchense Wetering. De beek wordt onder het Eindhovens Kanaal door geleid. Vervolgens loopt het door Nuenen en mondt het bij Nederwetten in de Dommel uit, iets ten noorden van de Hooidonkse watermolen. De Hooidonksebeek ziet er zeker in Nuenens Broek schilderachtig uit. Ook de Hooidonkse watermolen is een bezoekje waard. De molen is gebouwd in de 12e eeuw. Het is een dubbele onderslagmolen met twee waterraderen, gebruikt als korenmolen. Er zijn twee molengebouwen. Ze hebben allebei een rieten dak en zijn gemaakt van hout. In de omgeving van de molen vallen ook de vele knotberken op. Zeker als ze gesnoeid zijn, weet je meteen welke afgeknotte bomen met de knoestige stammen Vincent zo graag schilderde.
Sint-Clemenskerk
Vanuit Nederwetten lopen we door naar Gerwen, waar nog een bezienswaardigheid op ons wacht. De oude Rooms-Katholieke Sint-Clemenskerk is gebouwd in de 15e eeuw, maar werd na een brand in 1612 hersteld en vernieuwd. Het is een driebeukige kruisbasiliek. De kerk lijkt op het eerste oog wat eenvoudig, maar dat was waarschijnlijk juist wat Van Gogh er zo interessant aan vond. Hij maakte hier namelijk een schilderij van in 1883.
Schilderachtig mooi
Uiteindelijk eindigen we de Van Gogh Wandelroute zo’n 10 kilometer later weer in Nuenen bij Museum Vincentre. Als pioniers liepen we rond in het Van Gogh Nationaal Park. Als echte voorlopers mochten we op pad en bekeken de omgeving door de ogen van Van Gogh. We zagen schilderachtige taferelen die ons wellicht anders niet waren opgevallen. In één van de caféetjes in het dorp worden we gastvrij ontvangen en praten we rustig na. Het was een mooie dag, voor een mooie wandeling.
Meer weten? Check dan ook ons introductieartikel over Van Gogh Nationaal Park. Natuurlijk kun je ook op de website van het Nationaal Park kijken.
Wil je meer ontdekken van het mooie Brabant? Check dan deze artikelen eens:
- Schilderachtige plekken in het Brabantse Dommeldal
- Een fietstocht van vestingstad naar vestingstad in Oost-Brabant
- Ons Kloosterpad, een nieuwe langeafstandswandeling in Brabant
- De Kalmthoutse heide, een onontdekte Brabantse parel
- Wandelen over de mooiste landgoederen in Brabant
- Een enclave fietstocht door het grensdorp Baarle
- Natuurpoorten, de sleutel tot prachtig wandelen in Brabant
- En nog veeeeeeel meer!
